I. SỰ CẦN THIẾT

Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi năm 2018) số 34/2018/QH14 ngày 19 tháng 11 năm 2018 đã quy định rõ chức năng của giáo dục đại học là tập trung vào ba nội dung cốt lõi sau: Đào tạo, nghiên cứu khoa học và phục vụ cộng đồng. Đồng thời, tại Bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng cơ sở giáo dục theo Thông tư 12/2017/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã xác định rõ các tiêu chí đánh giá trong đó có nêu rõ nội dung về nhiệm vụ phục vụ cộng đồng cũng như những yêu cầu về mặt chính sách và đo lường, đánh giá công tác này, hay nói cách khác yêu cầu đặt ra ở đây chính là cần hệ thống hóa cơ sở dữ liệu và chuyên môn hóa công tác phục vụ cộng đồng. Mặc khác, khi tham gia vào hệ thống xếp hạng của thế giới, đặc biệt là công tác xếp hạng của WURI Ranking cho thấy Phục vụ cộng đồng đã được xem xét đưa vào là một trong những tiêu chí xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học trên toàn thế giới thông qua tiêu chí Trách nhiệm xã hội/ Giá trị đạo đức. Như vậy, phục vụ cộng đồng đã trở thành yêu cầu tất yếu thể hiện trách nhiệm xã hội với cộng đồng thông qua những chương trình hành động kết nối và gắn kết giữa Nhà trường với cộng đồng, đó cũng là xu thế chung trong hội nhập quốc tế hiện nay.

Trong thời gian qua, tại Việt Nam, các trường đại học đã chính thức triển khai các hoạt động kết nối và phục vụ cộng đồng thông qua nhiều chương trình hành động bằng nhiều phương thức khác nhau. Tuy nhiên, mọi hoạt động chỉ dừng lại ở việc bổ sung thêm nhiệm vụ phục vụ cộng đồng cho một số đơn vị có liên quan như Đoàn Thanh niên hoặc Phòng Công tác sinh viên hoặc giao cho các đơn vị học thuật mà chưa chính thức có bộ phận chuyên trách phục vụ cộng đồng; Điều này dẫn đến hoạt động này chỉ được xem như là nhiệm vụ thứ yếu hay hoạt động bổ trợ, hoạt động ngoại khóa.

Mặc khác, dù công tác phục vụ cộng đồng đã bắt đầu được sự quan tâm nhưng đa phần dừng lại trong phạm vi nội bộ và chỉ mang tính bổ trợ cho nhiệm vụ học thuật, còn về mặt kết nối và gắn kết với cộng đồng trong hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học thông qua việc ứng dụng hoặc chuyển giao công nghệ cho cộng đồng (doanh nghiệp, người dân) thì chưa được triển khai nhiều. Đồng thời, phần lớn các hoạt động còn lại có tính chất và chủ yếu tập trung vào công tác tình nguyện (hiến máu nhân đạo, chiến dịch mùa hè xanh,..) hoặc thiện nguyện (vận động cứu trợ, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn,… ). Như vậy, chưa thể khai thác và phát huy được hiệu quả của phục vụ cộng đồng đúng như bản chất và nội hàm của vấn đề này.

Bên cạnh đó, ngoài Luật giáo dục đại học sửa đổi, bổ sung năm 2018 và Thông tư số 12/2017/TT-BGDĐT ngày 19 tháng 5 năm 2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quy định về kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục đại học thì tài liệu nghiên cứu về phục vụ cộng đồng vẫn chưa có nhiều, vấn đề này vẫn còn bị bỏ ngỏ mặc dù đã được xác định là một trong ba trụ cột chính (bên cạnh đào tạo và nghiên cứu khoa học) của giáo dục đại học. Và tuy các cơ sở giáo dục đại học trên toàn quốc đã bắt tay vào triển khai đối với hoạt động phục vụ cộng đồng nhưng mỗi trường có cách tiếp cận và tiến hành khác nhau, vì thế dẫn đến khó khăn trong việc đối sánh cũng như công tác thu thập dữ liệu phục vụ cho công tác đo lường, đánh giá hiệu quả và tác động của công tác này.

Tại Trường Đại học Trà Vinh, công tác phục vụ cộng đồng chính thức được triển khai kể từ năm học 2020 – 2021 và năm học 2021 – 2022, công tác này chỉ dừng lại ở việc thực hiện giờ nghĩa vụ bên cạnh giờ chuẩn về giảng dạy và nghiên cứu khoa học theo quy định về nhiệm vụ của giảng viên. Các hoạt động này chủ yếu được tổng kết vào cuối năm học theo hướng hoàn thành nhiệm vụ. Vì vậy, trong thời gian qua, hoạt động phục vụ cộng đồng chưa thật sự phát huy hết vai trò cũng như chưa gắn kết với cộng đồng, chưa tạo được sự ảnh hưởng hay có những tác động tích cực theo đúng tinh thần “Phục vụ cộng đồng” của Bộ Tiêu chuẩn đánh giá chất lượng cơ sở giáo dục do Bộ GD&ĐT ban hành. 

Mặc khác, nhiệm vụ phục vụ cộng đồng đã được triển khai nhưng còn rời rạc, chưa được hệ thống bằng các chính sách về phục vụ cộng đồng cũng như chưa có hệ thống đánh giá việc tuân thủ và thực thi các chính sách phục vụ cộng đồng và đo lường hiệu quả hay khả năng đáp ứng nhu cầu và sự hài lòng của các bên liên quan. Vì thế, có thể nói hoạt động này vẫn chưa được quan tâm và đầu tư hợp lý để được chuyên môn hóa và nâng tầm đúng mức.

Như vậy, việc thành lập đơn vị chuyên trách về phục vụ cộng đồng để giúp chuyên môn hóa nhiệm vụ phục vụ cộng đồng đã trở thành nhu cầu và là xu thế tất yếu trong tình hình hiện nay, nhất là khi các cơ sở giáo dục đại học bắt buộc phải tham gia kiểm định chất lượng cũng như tham gia vào việc xếp hạng của các trường trên thế giới.

Xuất phát từ yêu cầu thực tế và sự kết nối từ sứ mạng của Trường Đại học trong bao năm qua “Mang đến cơ hội học tập chất lượng cho cộng đồng” thì việc thành lập Trung tâm Phục vụ cộng đồng đã giúp khẳng định thêm sự cần thiết và tính tất yếu của việc thành lập đơn vị chuyên trách về công tác này.

II. CƠ SỞ PHÁP LÝ

Quyết định số 141/2006/QĐ-TTg ngày 19/6/2006 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập Trường Đại học Trà Vinh;

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục Đại học số 34/2018/QH14 ngày 19 tháng 11 năm 2018;

Thông tư số 12/2017/TT-BGDĐT ngày 19 tháng 5 năm 2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quy định về kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục đại học;

Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025;

Thông báo số 378-TB/VPTU ngày 01/7/2021 của Văn phòng Tỉnh ủy Trà Vinh thông báo kết luận của Bí thư Tỉnh ủy tại buổi làm việc với Bộ phận tư vấn, tham mưu, đề xuất, phản biện chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội cho Thường trực Tỉnh ủy và Ban giám hiệu Trường Đại học Trà Vinh, đã định hướng phát triển “Trường Đại học Trà Vinh theo mô hình các trường tiên tiến”, với sứ mệnh là “cầu nối, cửa ngõ của tỉnh thông ra thế giới”;

III. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG TRƯỚC KHI THÀNH LẬP TRUNG TÂM 

Ban Giới và Dân tộc là đơn vị hành chính, được thành lập theo Quyết định số 456/QĐ-ĐHTV ngày 29 tháng 12 năm 2006 của Trường Đại học Trà Vinh.

Tổng quan về Ban Giới và Dân tộc: nhân sự gồm 06 viên chức (01 Trưởng Ban, 02 Phó Ban và 03 chuyên viên);  

Chức năng và nhiệm vụ: tham mưu lập kế hoạch triển khai thực hiện các hoạt động về Giới và Dân tộc trong phạm vi Nhà trường; Phối hợp với các ngành chức năng và các cấp chính quyền địa phương thực hiện có hiệu quả về chương trình Giới và Dân tộc tại cộng đồng. Trong thời gian qua, chức năng và nhiệm vụ của Ban Giới và Dân tộc chủ yếu tập trung vào vấn đề bình đẳng giới và dân tộc cùng các hoạt động về nghệ thuật;

Đồng thời, nhiệm vụ phục vụ cộng đồng (với tính chất là hoạt động tình nguyện và thiện nguyện, giờ nghĩa vụ PVCĐ bên cạnh giờ nghĩa vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học) được giao cho nhiều đơn vị cùng phối hợp thực hiện như: Đoàn Thanh niên, Phòng Công tác Sinh viên - Học sinh, các Khoa chuyên môn và đơn vị chịu trách nhiệm quản lý giờ nghĩa vụ phục vụ cộng đồng của giảng viên là Phòng Khoa học công nghệ.

Trung tâm Phục vụ cộng đồng đã được thành lập trên cơ sở sáp nhập Ban Giới và Dân tộc và điều chỉnh chức năng một số đơn vị tại Quyết định sồ 14/QĐ-HĐT ngày 01 tháng 8 năm 2022 của Chủ tịch Hội đồng Trường.